با پیشرفت روزافزون فناوری اطلاعات، اهمیت اینترنت آزاد و برابر برای همه بیش از پیش احساس میشود. اما در سالهای اخیر، پدیدهای نگرانکننده تحت عنوان «اینترنت طبقاتی» بهتدریج در حال شکلگیری است؛ مفهومی که میتواند آغازی بر پایان دوران اینترنت آزاد باشد.
اینترنت طبقاتی چیست؟
اینترنت طبقاتی به سیستمی اشاره دارد که در آن کاربران بسته به میزان پرداخت یا جایگاه اجتماعیشان به خدمات اینترنتی با سرعت یا دسترسی متفاوت دست مییابند. در این مدل، افراد یا سازمانهایی که توانایی پرداخت بیشتری دارند، از خدمات باکیفیتتر، سریعتر و گستردهتری برخوردار میشوند؛ در حالی که سایر کاربران با محدودیتهایی جدی مواجهاند.
چرا این مدل نگرانکننده است؟
اینترنت در ابتدای پیدایش خود با ایدهی دسترسی برابر برای همه کاربران شکل گرفت. ایدهای که نهتنها آزادی اطلاعات را تضمین میکرد، بلکه امکان رشد استارتاپها، آموزش رایگان و اطلاعرسانی جهانی را فراهم میساخت. با اینترنت طبقاتی، این برابری شکسته میشود و عملاً فضای اینترنت به یک زمین بازی ناعادلانه تبدیل خواهد شد.
اثرات اینترنت طبقاتی بر حوزه آیتی و تکنولوژی
- کاهش نوآوری
شرکتهای نوپا (استارتاپها) که توان مالی زیادی ندارند، قادر به رقابت با غولهای فناوری نخواهند بود و این میتواند نوآوری در فضای فناوری اطلاعات را کاهش دهد. - افزایش سانسور و کنترل اطلاعات
با کنترل دسترسی، دولتها و شرکتها میتوانند اطلاعات را محدود کرده و مانع از گردش آزاد اخبار و دادهها شوند. - اختلال در آموزش و پژوهش آنلاین
بسیاری از منابع آموزشی آنلاین ممکن است فقط برای گروه خاصی از کاربران در دسترس باشند و این مسئله باعث کاهش عدالت آموزشی خواهد شد. - تبعیض دیجیتال
اینترنت طبقاتی تبعیضی نوین بر پایهی دارایی به وجود میآورد. این شکاف دیجیتال میتواند موجب تعمیق نابرابریها در جامعه شود.
نمونههای اولیه اینترنت طبقاتی در جهان
در برخی کشورها طرحهایی مانند «اینترنت ملی»، بستههای ویژه برای مشاغل خاص یا فیلترینگ هوشمند طبقهبندیشده اجرا شده که همه آنها نشانههایی از حرکت به سمت اینترنت طبقاتی هستند. در ظاهر، این طرحها ممکن است منطقی یا اقتصادی جلوه کنند، اما در باطن، گامی در جهت محدودسازی آزادی دیجیتال بهشمار میروند.
نقش ما در حفظ اینترنت آزاد چیست؟
- آگاهسازی عمومی: انتشار اطلاعات درباره خطرات اینترنت طبقاتی، اولین گام در مقابله با آن است.
- مطالبهگری از سیاستگذاران: باید از نهادهای قانونگذار خواست تا به قوانین بیطرفی شبکه (Net Neutrality) پایبند باشند.
- حمایت از فناوریهای متنباز و مستقل: این ابزارها به حفظ حریم خصوصی و آزادی در فضای آنلاین کمک میکنند.
نتیجهگیری
اینترنت طبقاتی، بهعنوان تهدیدی نوظهور، در تضاد مستقیم با فلسفه اولیهی اینترنت است. اگر این مسیر ادامه پیدا کند، ممکن است آیندهای نهچندان دور را تجربه کنیم که در آن، اطلاعات و آزادی دیجیتال فقط در اختیار طبقهای خاص قرار دارد. وقت آن است که جامعه فناوری اطلاعات و تمام کاربران اینترنت در برابر این روند ایستادگی کنند؛ چرا که حفظ اینترنت آزاد، تنها با اتحاد و آگاهی عمومی ممکن خواهد بود.